Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ), είναι μια κατάσταση κατά την οποία τα παιδιά έχουν διάσπαση της προσοχής με ή χωρίς σωματική υπερδραστηριότητα. Τα βασικά χαρακτηριστικά των παιδιών με αυτό το πρόβλημα είναι απροσεξία, παρορμητικότητα, ελλειμματική προσοχή και αρκετές φορές υπερκινητικότητα. Η υπερκινητικότητα συνίσταται στην αυξημένη και μη ελεγχόμενη ανάγκη για έντονη κινητική δραστηριότητα, η οποία εκδηλώνεται ακόμη και σε χώρους όπου δεν επιτρέπεται (π.χ. εκκλησία)

• Συχνότητα

  Αποτελεί μια από τις συχνότερα εμφανιζόμενες διαταραχές σε παιδιά σχολικής ηλικίας και υπολογίζεται ότι το ποσοστό των παιδιών με ΔΕΠ-Υ ανέρχεται σε 3-7%. Στα αγόρια η διαταραχή εμφανίζεται 3 φορές πιο συχνά σε σύγκριση με τα κορίτσια.

• Ηλικία εμφάνισης

  Τα προβλήματα που συνδέονται με τη ΔΕΠ-Υ μπορεί να εμφανιστούν ήδη από τη νηπιακή ηλικία αλλά εντείνονται και συνήθως επισημαίνονται με την ένταξη στο σχολείο, εξαιτίας των αυξημένων απαιτήσεων για συγκέντρωση της προσοχής, οργάνωση και συμμόρφωση στους κανόνες.

• Τυπική Ανάπτυξη Συγκέντρωσης

  

  Κατά τη διαδικασία ανάπτυξης τα παιδιά περνούν από διάφορα στάδια, καθώς οι δεξιότητες συγκέντρωσης και ακοής βελτιώνονται. Αυτά είναι τα 6 βασικά στάδια (βασισμένο σε Cooper, Moodley, και Reynell 1978).              

   

  Επίπεδο 1 (γέννηση -1 έτους)

  Το επίπεδο αυτό χαρακτηρίζεται από υπερβολική διάσπαση της προσοχής, κατά την οποία η προσοχή του παιδιού περνάει από ένα αντικείμενο σε ένα πρόσωπο, ή από το ένα γεγονός στο άλλο. Κάθε καινούριο γεγονός (όπως κάποιος να περπατάει στο δρόμο) αμέσως θα διασπάσει τη συγκέντρωση του παιδιού.

  Επίπεδο 2 (1 – 2 ετών) 

  Τα παιδιά σε αυτό το επίπεδο μπορούν να συγκεντρωθούν σε μία συγκεκριμένη δραστηριότητα της επιλογής τους, αλλά δεν θα ανεχτούν καμία λεκτική ή οπτική παρέμβαση από κάποιον ενήλικα. Αυτά τα παιδιά μπορεί να φαίνονται πεισματάρικα ή με μεγάλη θέληση, αλλά στην πραγματικότητα η προσοχή τους είναι μονόδρομη (single channeled) και πρέπει να αγνοούν όλα τα εξωτερικά ερεθίσματα για να συγκεντρώνονται σε μία δραστηριότητα. 

   

  Επίπεδο 3 (2-3 ετών)

  Σε αυτό το επίπεδο τα παιδιά δεν μπορούν να παρακολουθήσουν συνεχόμενα ακουστικά και οπτικά ερεθίσματα από διαφορετικές πηγές. Για παράδειγμα, δεν μπορούν να ακούν τις οδηγίες ενός ενήλικα καθώς παίζουν, αλλά με τη βοήθεια του ενήλικα μπορούν να δώσουν όλη τους την προσοχή στον συνομιλητή τους και μετά να ξαναγυρίσουν στο παιχνίδι τους. 

   

  Επίπεδο 4 (3-4 ετών)

  Το παιδί σε αυτό το επίπεδο μπορεί ακόμα να εναλλάσσει όλη του την προσοχή (ακουστικά και οπτικά) μεταξύ ομιλητή και δραστηριότητας, αλλά πλέον το κάνει αυθόρμητα  χωρίς ο ενήλικας να απαιτεί τη συγκέντρωση. 

   

  Επίπεδο 5 (4-5 ετών)

  Σε αυτό το επίπεδο το παιδί καταλαβαίνει τις λεκτικές οδηγίες που σχετίζονται με τη δραστηριότητα που κάνει, χωρίς να τη διακόψει για να κοιτάξει τον ομιλητή. Η διάρκεια συγκέντρωσης του παιδιού μπορεί να είναι μικρή, αλλά είναι δυνατή η ομαδική διδασκαλία.  

   

  Επίπεδο 6 (5-6 ετών)

  Στο τελικό στάδιο, η συγκέντρωση του παιδιού έχει ολοκληρωθεί και διατηρείται.  

• Βασικά χαρακτηριστικά

  Τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν φυσιολογική νοημοσύνη. Παρά όμως το φυσιολογικό νοητικό δυναμικό, εκδηλώνουν πολλές δυσκολίες που σχετίζονται με τα βασικά χαρακτηριστικά της διαταραχής. Ο τρόπος εκδήλωσης αλλά και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων μπορεί να διαφέρει από παιδί σε παιδί, καθώς επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις συνθήκες του οικογενειακού και σχολικού περιβάλλοντος.

  Διάσπαση προσοχής - Απροσεξία

  

  1. Αδυνατεί να συγκεντρωθεί και να διατηρήσει την προσοχή του σε λεπτομέρειες ή σε δραστηριότητες αυξημένης δυσκολίας, οι οποίες μάλιστα δεν παρουσιάζουν ενδιαφέρον. 
  2. Κάνει λάθη απροσεξίας στις σχολικές εργασίες, λύνει τις ασκήσεις χωρίς να διαβάσει την εκφώνηση.
  3. Κάνει ορθογραφικά λάθη ενώ γνωρίζει τους γραμματικούς κανόνες.
  4. Συχνά φαίνεται να μην ακούει, όταν του απευθύνεται ο λόγος και μοιάζει αφηρημένο.
  5. Δεν ακολουθεί μέχρι τέλους οδηγίες και αποτυγχάνει να διεκπεραιώσει σχολικές εργασίες ή άλλα καθήκοντα που του ανατίθενται.
  6. Αποφεύγει να εμπλακεί σε δραστηριότητες που απαιτούν σταθερή προσπάθεια(π.χ. σχολική εργασία).
  7. Βαριέται και εγκαταλείπει γρήγορα την προσπάθειά του.
  8. Συχνά χάνει αντικείμενα και ο προσωπικός του χώρος είναι ακατάστατος.

  Παρορμητικότητα

  

  1. Ενεργεί χωρίς να σκέφτεται.
  2. Βιάζεται να απαντήσει σε ρωτήσεις που του γίνονται.
  3. Δεν έχει υπομονή να περιμένει ή να ακολουθήσει τους κανόνες στο παιχνίδι.
  4. Απαιτεί επίμονα την ικανοποίηση των επιθυμιών του.
  5. Επαναλαμβάνει πράξεις για τις οποίες έχει τιμωρηθεί επανειλημμένα.
  6. Είναι ευερέθιστο παιδί και μπορεί να γίνει αυθάδες και επιθετικό.
  7. Συχνά αγνοεί τον κίνδυνο και μοιάζει να μη φοβάται.

  Υπερκινητικότητα

  

  1. Το υπερκινητικό παιδί κινεί νευρικά τα χέρια και τα πόδια ή στριφογυρίζει στη θέση του.
  2. Τρέχει, σκαρφαλώνει, χοροπηδάει και γενικά βρίσκεται σε διαρκή κίνηση.
  3. Συχνά σηκώνεται από τη θέση του στην τάξη.
  4. Δυσκολεύεται να παίξει ήσυχα.
  5. Διακόπτει, ενοχλεί τους άλλους, μιλά ακατάπαυστα.
  6. Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.
  7. Είναι αδέξιο και παθαίνει μικροατυχήματα

  Άλλα χαρακτηριστικά

  

  1. Διαταραχή διαγωγής
  2. Εναντιωματική προκλητική συμπεριφορά
  3. Αγχώδεις διαταραχές
  4. Προβλήματα λόγου
  5. Χαμηλή αυτοπεποίθηση
  6. Διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις
  7. Σημαντικές μαθησιακές δυσκολίες

• Αντιμετώπιση

  Η αντιμετώπιση των παιδιών με ΔΕΠ-Υ πρέπει να είναι πολύπλευρη. Η παιδαγωγική αντιμετώπιση μπορεί να πάρει δύο μορφές: τη γενική και την ειδική. Η γενική αντιμετώπιση δημιουργεί εκείνες τις συνθήκες που θα επιτρέψουν στο παιδί να συγκεντρωθεί και να ολοκληρώσει μια δραστηριότητα. Με την ειδική παιδαγωγική αντιμετώπιση, ο μαθητής διδάσκεται τρόπους, μέσω ειδικών ασκήσεων, ώστε να ξεπεράσει προβλήματα και ανεπάρκειες σε συγκεκριμένους τομείς της γνωστικής του ανάπτυξης. Παράλληλα, η συμβουλευτική προς τους γονείς είναι απαραίτητη προκειμένου να κατανοήσουν αφενός το πρόβλημα και αφετέρου να εφαρμόσουν ένα σύστημα ορίων που θα συντελέσει στην τροποποίηση συμπεριφοράς του μαθητή τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο.